Žaš skiptir raunar engu mįli hversu stór bandvķdd žessi langlķna er, km-gjaldiš er įvallt 61% af heildargjaldinu. Hér er ętlunin aš leiša rök aš žvķ aš km-gjaldiš er allt of hįtt hlutfall og į jafnvel engan rétt į sér.
Um gjaldtöku af leigšum samböndum ķ ljósleišara į langlķnu
Hugleišing um kķlómetragjald og bandvķdd.
Eftirfarandi texti er erfišur aflestrar. Žaš er męlt meš žvķ aš byrja upp į nżtt aš lesa žį mįlsgrein žar sem lesandinn missir žrįšinn.
Ķ gjaldskrįm fyrir leigš fjarskiptasambönd er gert rįš fyrir aš kostnašurinn byggist aš hluta į žeirri vegalengd sem samböndin fara um. Ķ fljótu bragši viršist žetta vera rökrétt og flest fjarskiptafyrirtęki notast viš žessa višmišun ķ gjaldskrįm sķnum. Gjaldskrįr eru yfirleitt žannig uppsettar aš tekiš er gjald fyrir hvern enda ķ sambandinu, ž.e. aš öllu jöfnu eru tveir endar į hverju sambandi en einnig eru til dęmi um fjarskiptasambönd sem skipt er ķ sk. sżndarrįsir og geta žį įtt sér fleiri en tvo endapunkta. Sķšan er reiknaš meš sk. km-gjaldi sem hefur mismikiš vęgi į milli fjarskiptafyrirtękja.
Ķ dęmi af 64 kbit/s langlķnusambandi sem lķta mį į sem minnstu einingu sem hęgt er aš taka frį ķ langlķnusamböndum žį er reiknaš km-gjald kr. 170,72 og gjald pr. enda kr. 16.484,16 - 300 km lķna er gjarna notuš sem dęmi ķ samanburši į langlķnutengingum og myndi hśn skv. žessu kosta kr. 84.184,- į mįnuši. (ath. sķšan į eftir aš tengja žessa lķnu viš innanbęjarlķnur sem er greitt fyrir sérstaklega en veršur ekki fjallaš um hér). Af žessum kostnaši er km-gjaldiš kr. 51.216,- eša um 61% af heildargjaldinu. Žetta 61% vęgi helst ķ gegn um gjaldskrį almennt og gildir žannig um allar stęršir af leigšum samböndum.
Žaš skiptir raunar engu mįli hversu stór bandvķdd žessi langlķna er, km-gjaldiš er įvallt 61% af heildargjaldinu. Hér er ętlunin aš leiša rök aš žvķ aš km-gjaldiš er allt of hįtt hlutfall og į jafnvel engan rétt į sér.
Į myndinni hér til hlišar er dregin upp nokkuš einfölduš mynd af langlķnuljósleišurum LĶ. Ljósleišarinn liggur ķ stórum hring um landiš (rautt) og auk žess liggja frį skiptistöšvum spottar śt į land frį honum (blįtt). Žessar ašalleišir eru 8 pör, žar af eru 3 frįtekin fyrir NATO žannig aš LĶ hefur 5 pör til rįšstöfunar. Strengurinn er ekki endilega meš samsetningu į hverri skiptistöš og žannig liggur t.d. heilt og óslitiš par frį Reykjavķk til Akureyrar, bęši vestur fyrir og austur fyrir landiš žar sem bandvķddin er 2,5 Gbit/s. Nęsta par er sķšan tekiš ķ sundur, t.d. ķ Borgarnesi og žar ķ er m.a. sett umferš frį ljóssambandinu śt į Snęfellsnes. Ķ Bśšardal er tengt inn į nęsta par 565 Mbit/s samband frį Ķsafirši, įsamt samböndum frį t.d. Patreksfirši sem eru žį į öšru pari ķ Vestfjaršastrengnum.
Berist beišni um t.d. 2 mbit/s samband (rįs) frį Grundarfirši til Reykjavķkur, žarf aš taka rįsina śt af Borgarnesparinu og inn į Snęfellsneslķnuna sem er sķšan tekin ķ sundur ķ Grundarfirši og žar er rįsinni veitt śt į notandalķnu. Žar sem lķnan er tekin ķ sundur veršur jafnframt til rįs sem nęr frį Stykkishólmi til Grundarfjaršar meš sömu buršargetu og žannig veršur LĶ ķ raun aš taka frį 2 mbit/s bandvķdd alveg śt į enda ljósleišarans. Žessi 2 mbit/s rįs frį Grundarfirši til Stykkishólms veršur žannig ekki nżtt nema einungis į milli žessara tveggja staša og vegna notkunarmynsturs er ólķklegt aš nokkurn tķma sé hęgt aš koma žessari rįs ķ verš. Žannig žarf aš leggja alveg jafn stóran hluta ljósleišarakerfisins undir 2 mbit/s samband hvort sem žaš er į Grundarfjörš eša ķ Stykkishólm.
Ef reynt er aš orša žessa stašreynd meira į mannamįli žį žżšir žetta aš žess meiri sem fjarlęgš er frį mišju fjarskipta (ķ Reykjavķk) žess meiri lķkur eru į aš "daušar" rįsir séu ķ fjarskiptakerfinu, rįsir sem ekki er hęgt aš koma ķ verš. Žannig mį segja aš žar sem klippt er į eitt ljósleišarapariš ķ stóra hringnum ķ Borgarnesi aš eftir žvķ pari žar sem žaš kemur viš ķ Bśšardal veršur ekki flutt umferš til Reykjavķkur, heldur veršur aš notast viš annaš par. Raunar vęri hęgt aš notast viš žann hluta parsins sem liggur til Akureyrar og fara meš sambandiš fyrst į Akureyri og žašan til Reykjavķkur og eru dęmi žess aš žetta sé gert enda tęknilega einfalt, en hver eru žį rökin fyrir km-gjaldi frį Bśšardal til Reykjavķkur į sambandi sem liggur Bśšardalur-Akureyri- Reykjavķk ? - Eša į aš taka mismunandi gjald fyrir sambönd frį Akureyri til Reykjavķkur eftir žvķ hvort žau fara austur eša vestur fyrir land?
Ef menn reyna aš setja ofangreint ķ samhengi viš lögmįl um aš verš fari eftir framboši og eftirspurn, ętti žaš aš žżša aš verš ętti ķ raun aš vera lęgra pr. samband žess lengra śti į landi sem žau eru. Hér er hinsvegar ešlilegra aš lķta, ekki į lengd ljósleišarans sem notašur er, heldur sverleika hans (bandvķdd). Mikilvęgt er aš gera sér grein fyrir aš ljósleišarinn annar allri fyrirsjįanlegri umferš nęstu įratugi. Žaš eina sem gęti kallaš į lagningu nżs ljósleišara er aš ef hann fer ķ sundur af slysni, er naušsynlegt aš hafa varasambönd til reišu į mešan į višgerš stendur og eru žessi varasambönd raunar tiltęk nś žegar ķ kring um alla žéttbżlisstaši žar sem ljósleišarinn liggur um og hętta er į aš jaršrask geti slitiš leišir.
Ef ekki er reiknaš km-gjald og horft į bandvķdd eingöngu er ešlilegt aš spurt sé, afhverju kostar tvöfalt meiri bandvķdd ekki tvöfalt hęrra gjald? - Svariš felst ķ nokkrum žįttum, en sį mikilvęgasti er aš bandvķdd hvers pars er ekki endanleg. Žegar öllum rįsum ķ tilteknu pari hefur veriš rįšstafaš, mį auka bandvķdd žess meš žvķ aš skipta um endabśnaš! - Hins vegar er ljóst aš žaš fylgir slķku kostnašur žó hann jafnist engan veginn į viš kostnaš af lagningu nżs strengs.
Vegna legu ljósleišarans er ešlilegt aš įlķta aš žaš skipti žó kostnašarlega mįli hvort samband er leigt frį Reykjavķk til Borgarness eša frį Reykjavķk til Ķsafjaršar. Žaš er sķšan spurning um pólitķskan vilja og byggšasjónarmiš um hvort litiš er fram hjį žessu eša jafnvel sagt aš žar sem meiri eftirspurn sé į leišinni Reykjavķk/Borgarnes en į Reykjavķk/Ķsafjöršur aš Ķsafjaršarleišin sé hlutfallslega ódżrari žar sem framboš į žeirri leiš er meira.
Žaš er vegna žessa sem er rökrétt aš segja aš gagnasambönd geti veriš į sama verši um allt land, óhįš vegalengd, žar sem einungis skiptir mįli hvaša bandvķdd er notuš og fjöldi endapunkta, en ekki vegalengdin.
Žess mį aš lokum geta aš t.d. norsku og dönsku sķmafélögin męla įvallt vegalengd sambanda ķ loftlķnu į milli staša en LĶ eftir lķnuleiš sinni en eins og sést į teikningunni geta stašir sem landfręšilega eru nęr Reykjavķk veriš fjęr séš eftir lķnum LĶ. Žį er rétt aš geta žess aš t.d. danski landssķminn krefur ekki um km-gjald eftir 75 km lķnulengd. Stašir śti į landi žar, eru žvķ kostnašarlega séš enginn fjęr en 75 km.